Aktywne słuchanie, jak podążać za dzieckiem i mu towarzyszyć?

  

Słuchanie i słyszenie to dwie zupełnie inne wartości i jakości. Podążając, za Porozumieniem bez Przemocy (Jest to sposób komunikacji, mający na celu ograniczanie występowania agresji w dialogu) powiemy, że jest to jedno z rozróżnień kluczowych. Bo faktycznie to, że kogoś słucham-czyli patrzę na niego, kiwam głową (odpowiednio, żeby się zgodzić, lub pokazać moją niezgodę) nie oznacza jeszcze, że słyszę to co do mnie
mówi, to co chce wyrazić. Czy ja mam możliwość, aby dowiedzieć się, co ktoś chciał wyrazić, jaka była jego/jej intencja? Tak, przede wszystkim możemy zdecydować, jak słyszymy komunikaty, które są do nas kierowane, lub które dochodzą do naszych uszu. Jeżeli zależy mi nie tylko na słyszeniu, ale na usłyszeniu, to potrzebna jest świadomość i wybór.

Simple, but not easy

Taka postawa jest „Simple, but not easy” – czyli prosta, ale nie łatwa. Bo czy łatwo jest oderwać się od swoich przekonań, skrótów myślowych, teatru mentalnego, gdy dziecko opowiada o sytuacji, którą ja już przeżyłam i wydaje mi się, że moje rozwiązanie jest tym najlepszym? Jasne, że nie.
Jasne, że wymaga to uważności-uważności na swoje reakcje, uważności na swoje myśli, uważności na niewerbalne komunikaty wysyłane mimochodem (często całkowicie nieświadomie) przez nasze ciało-oczy, mimikę twarzy, gesty rąk.

Most komunikacyjny

Jednocześnie jest to działanie, które przyczynia się do budowania mostu komunikacyjnego między osobami, które biorą udział w rozmowie. Rozmowie, która przestaje być tylko wymianą zdań, zbijaniem argumentów, przekonywaniem siebie nawzajem do swoich racji. Rozmowie, która tworzy przestrzeń do uwzględnienia inności, różnorodności w bezpiecznej atmosferze

Aktywne słuchanie

Aktywne słuchanie przyczynia się do zapraszania jakości do relacji, co buduje więź i kontakt z drugą osobą. Aktywne słuchanie ma wielorakie zastosowanie w życiu rodzinnym, jest narzędziem, które sprawdzi się w relacji z dzieckiem, jako element tworzenia porozumienia między rodzeństwem oraz między rodzicami/partnerami.
Przyglądając się temu przykładowi, dostrzeżemy, że aktywne słuchanie może mieć zastosowanie zarówno w okolicznościach konfliktowych, jak i w momentach radości lub smutku. Wyobraź sobie sytuację, gdy wychodzisz z domu, twój syn ubiera się w przedpokoju i nagle słyszysz:
“Nie mam butów” Wiesz, że w szafie jest kilka (co najmniej) par butów, które Twoje dziecko może wybrać. W tym momencie możesz wybrać drogę którą będziesz podążać. Masz wybór – możesz zarządzić rozwiązanie, a komunikat okrasić kilkoma epitetami, porównaniami i uogólnieniami:
“Ty nigdy nie masz się w co ubrać, za każdym razem ten sam problem, ja nie wiem co się z Tobą dzieje, w tej chwili załóż buty.”
Możesz wybrać inną drogę, do której drogowskazem jest aktywne słuchanie. “Hmmm, słyszę, że chcesz buty, których tutaj nie
widzisz, czy tak? Powiesz mi coś więcej o tym?” A teraz sama/sam odpowiedz sobie na pytanie – który komunikat chciałabyś/chciałbyś usłyszeć w sytuacji, gdy czujesz irytację, frustrację i być może złość, lub smutek?
Gdy odczuwamy emocje, które są dla nas trudniejsze, niczego tak nie potrzebujemy, jak drugiego człowieka, który poprzez empatię dostrzeże nasze potrzeby pod trudnymi strategiami, które wybieramy aby zaspokoić swoje potrzeby.
Podczas aktywnego słuchania jesteśmy w stanie dotrzeć do potrzeb i zobaczyć je w pełnym świetle.

I co nam to da?

Na pewno przyczyni się do wyjaśnienia, co jest powodem, takich a nie innych reakcji. Na pewno przyczyni się do sensu, reakcje nagle staną się bardziej klarowne. Na pewno przyczyni się do spokoju, zobaczymy, że dziecko wybiera tak, jak umie najlepiej dla siebie, a nie przeciwko drugiej osobie. Wracają do naszego dziecka, które nie chce założyć butów – a właściwie chce założyć buty, tylko nie ma takich, które chce wybrać – jak w takiej sytuacji może nam pomóc aktywne słuchanie? Powinniśmy wykorzystać, pytania otwierające typu: Powiesz mi coś więcej o tym?
Powiesz mi o tym, dlaczego jest Ci dziś trudno wybrać buty? Dlaczego wolisz ubrać inne buty? Jakie buty chciałbyś ubrać?
Wszystkie te pytania mogą pomóc w znalezieniu przyczyn, czyli potrzeb, które chcą być zaspokojone właśnie poprzez komunikat dziecka: ”Ja nie chcę ubrać tych butów.”

I teraz, jakie potrzeby mogą się pojawić?

• autonomia – Bo Ty mi nie pozwalasz wybierać samodzielnie butów.
• sens – A czemu mam ubrać te buty, a nie sandały?
• piękno – Wolę te kalosze, bo tam jest Psi Patrol.
• komfort – Jak mam te skarpety, to te buty cisną mnie w palce.
• autoekspresja – Bo ja już nie lubię niebieskiego koloru.
  
  Ujawnienie potrzeb
• Za każdym razem aktywne słuchanie pomoże ujawnić potrzeby, które dużo łatwiej zaakceptować – dlaczego? Bo każdy z nas ma takie same potrzeby, które tworzą nasz fundament. Łatwiej empatyzować z potrzebami niż ze strategiami. Rodzic, który słyszy „nie”, nie zawsze wie, jak sobie poradzić ze sprzeciwem – tak, aby zobaczyć w nim „tak” dla czegoś innego. W dostrzeżeniu tych szans zdecydowanie pomaga narzędzie, jakim jest aktywne słuchanie, Dzięki niemu stajemy przed wyborem, a nie podążamy za automatycznymi relacjami. Dzięki niemu nakładamy na swoje oczy okulary patrzenia głębiej i szukania – z ciekawością i akceptacją, czego potrzebuje nasze dziecka, a czego aktualnie nie ma.
• W perspektywie porozumieniowej takie emocje jak: frustracja, irytacja, złość są drogowskazami do potrzeb, które tak bardzo chcą być zaspokojone, że proszą o swoje zaspokojenie w najmniej kochany sposób. Na szczęście jesteście Wy – rodzice i nauczyciele, którzy mogą wziąć te trudne strategie i odwzorować je tak, aby zobaczyć to co ukryte pod powierzchnią i skierować tam światło. Dzięki temu, iż światło uwagi jest tam skierowane, łatwiej nam – dorosłym – być w wyborze i dostrzegać szanse w szukaniu wspólnych rozwiązań.
• Świat, w którym pojawiają się rozwiązania uwzględniające, gdzie potrzeby są zauważone i nazwane jest w zasięgu ręki. Gdy dzieci będą zapraszane do aktywnego słuchania, same chętniej będą słyszeć innych. To co jest również wspólne nam wszystkim – to chęć przyczyniania się do dobra innych – warunkiem jest wybór – ja chcę mieć wybór i Ty chcesz mieć wybór. Dodatkowo każdy z nas – po prostu – chce być usłyszany. I znowu takie świat jest “Simple, but not easy” dlaczego? Bo zmiany wymaga praca z człowiekiem w lustrze. Jesteś gotowa/gotowy do takiej podróży?
• Aktywne słuchanie może być też zaproszeniem do wyruszenia w szukanie tego, co w nas, szukanie tego co ukryte albo lekko przykurzone. Aktywne słuchanie może też – w rozwoju osobistym – pełnić funkcję doświetlania przestrzeni, które chcemy w sobie umacniać i budować mocne fundamenty – poprzez dawanie informacji, dlaczego to jest ważne i cenne dla mnie.

Autor : Anna Górny-Bogulska – Jest magistrem pedagogiki wczesnoszkolnej z przedszkolną z dodatkową specjalnością język angielski. Od 2009 roku prowadzi własny rozwój językowy Home of Bears, gdzie wprowadza liczne innowacje pedagogiczne (uważność, samoregulacja, trening wdzięczności, łagodność dla siebie, facylitacja błędu i wiele innych).
Jest autorką 4 innowacyjnych metod nauczania – nazwanych Energiami, tworzę własne materiały dydaktyczne i programy nauczania wykorzystywane w Home of Bears. Jest pasjonatką Porozumienia bez Przemocy (NVC) i odkąd je poznała, czyli od 2016 roku wprowadza jego założenia do mojego rozwoju językowego. Skutkuje to prowadzeniem żywej edukacji, a także wprowadzaniem Turkusu do organizacji pracy firmy.
W czerwcu 2020 została Certyfikowaną trenerką Minimediacji metodą SNO i od tego czasu mediacje stanowią jeden z fundamentów Home of Bears.
Od roku 2020 prowadzi szkolenie pod szyldem Potuleni dla nauczycieli i rodziców, z tematyki związanej z komunikacją. Ukończyłam liczne kursy i warsztaty z Porozumienia bez Przemocy i studia podyplomowych o tematyce: Komunikacja konstruktywna w edukacji, w organizacjach i w biznesie na bazie NVC. W listopadzie 2022 ukończyłam szkolenie trenerskie z TUS (Trening Umiejętności Społecznych).
Uwielbiam pisać opowieści dla dzieci w duchu Porozumienia i Minimediacji oraz tworzyć do nich ilustracje.